Ας είμαστε ειλικρινείς

Οι εξαγγελθείσες αλλαγές στο μάθημα των Θρησκευτικών δεν αποτελούν, για τους παροικούντες εν Ιερουσαλήμ, κεραυνό εν αιθρία· δεν αναφέρομαι τόσο στον ακαδημαϊκό κόσμο και ειδικότερα στους κύκλους των θεολόγων (όπου θεολόγος δεν είναι μόνο όποιος διδάσκει σε αίθουσα), όσο σε εκείνους που μπορούν, όσο το επιτρέπει η σκοτοδίνη της πληθωρικής πληροφορίας και των πανταχόθεν υψουμένων φωνών, να σχηματίσουν εικόνα περί της συνολικής πνευματικής καταστάσεως στην οποία βρίσκεται ο σημερινός άνθρωπος. Και ο άνθρωπος νοσεί, όχι σήμερα μόνο· από του Αδάμ και μέχρι των εσχάτων ημερών (ναι, τα «έσχατα»είναι επίθετο ή επίρρημα, όχι κύριο όνομα· ο νοών νοείτω). Διψά για ουρανό και τρέφεται με γη, διψά για ελευθερία και προσπαθεί να επιβληθεί με τη βία, λατρεύει τη ζωή και διαρκώς κατεργάζεται θάνατο.

Οἱ ἀληθῶς καὶ εἰλικρινῶς τὸν μονήρη μετιόντες βίον...

τῆς ἐν Χαλκηδόνι Ἁγίας καὶ Οἰκουμενικῆς Δ´ Συνόδου (451 μ.Χ.)

 

 

Κανὼν Δ´

Οἱ ἀληθῶς καὶ εἰλικρινῶς τὸν μονήρη μετιόντες βίον, τῆς προσηκούσης ἀξιούσθωσαν τιμῆς. Ἐπειδὴ δέ τινες τῷ μοναχικῷ κεχρημένοι προσχήματι, τάς τε ἐκκλησίας, καὶ τὰ πολιτικὰ διαταράσσουσι πράγματα, περιϊόντες ἀδιαφόρως ἐν ταῖς πόλεσιν, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ μοναστήρια ἑαυτοῖς συνιστᾷν ἐπιτηδεύοντες, ἔδοξε, μηδένα μὲν μηδαμοῦ οἰκοδομεῖν, μηδὲ συνιστᾷν μοναστήριον, ἢ εὐκτήριον οἶκον, παρὰ γνώμην τοῦ τῆς πόλεως ἐπισκόπου· τοὺς δὲ καθ᾿ ἑκάστην πόλιν καὶ χώραν, μονάζοντας, ὑποτετάχθαι τῷ ἐπισκόπῳ, καὶ τὴν ἡσυχίαν ἀσπάζεσθαι, καὶ προσέχειν μόνη τῇ νηστείᾳ, καὶ τῇ προσευχῇ, ἐν οἷς τόποις ἀπετάξαντο, προσκαρτεροῦντες· μήτε δὲ ἐκκλησιαστικοῖς, μήτε βιωτικοῖς παρενοχλεῖν πράγμασιν, ἢ ἐπικοινωνεῖν, καταλιμπάνοντας τὰ ἴδια μοναστήρια, εἰ μήποτε ἄρα ἐπιτραπεῖεν διὰ χρείαν ἀναγκαίαν ὑπὸ τοῦ τῆς πόλεως ἐπισκόπου· μηδένα δὲ προσδέχεσθαι ἐν τοῖς μοναστηρίοις δοῦλον ἐπὶ τῷ μονάσαι, παρὰ γνώμην τοῦ ἰδίου δεσπότου· τὸν δὲ παραβαίνοντα τοῦτον ἡμῶν τὸν ὅρον, ὡρίσαμεν ἀκοινώνητον εἶναι, ἵνα μὴ τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ βλασφημῆται. Τὸν μέν τοι ἐπίσκοπον τῆς πόλεως, χρὴ τὴν δέουσαν πρόνοιαν ποιεῖσθαι τῶν μοναστηρίων.

Περί των ακτίστων ενεργειών

(Επιστολή προς το περιοδικό «Εφημέριος», η οποία δημoσιεύτηκε στο τεύχος Μαϊου - Ιουνίου 2016)

Παρακολουθώ με πολύ ενδιαφέρον τη συζήτηση που έχει διαμειφθεί τα τελευταία τρία περίπου χρόνια μέσω των σελίδων του «Εφημερίου» για τις ενέργειες του Θεού και για τον τρόπο που ενεργούν στον άνθρωπο, καθώς και τα συναφή ερωτήματα που έχουν προκύψει. Επιτρέψτε μου επιγραμματικά να αναφερθώ σε μερικά σημεία, καθότι είναι ηλίου φαεινότερο ότι ο εν γένει προβληματισμός έχει ως αφετηρία αφ' ενός μεν την καλή πρόθεση όλων όσοι ώς σήμερα συμμετείχαν στον διάλογο, δηλαδή την αναζήτηση της διδασκαλίας της Εκκλησίας, αφ' ετέρου δε την παρανόηση ότι ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς εκαινοτόμησε ομιλών περί του ακτίστου φωτός και των ακτίστων ενεργειών του Θεού. Η έρις, ωστόσο, του 14^ου αι. μεταξύ του λατίνου μοναχού Βαρλαάμ και του μαθητή του Ακινδύνου αφ' ενός, και του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά αφ’ ετέρου, δεν έθεσε για πρώτη φορά το θέμα των θείων ενεργειών αλλά αποτελεί αναζωπύρηση αρχαιότατης διαμάχης περί την Αγία Τριάδα. Έτσι, για τη διάκριση μεταξύ θείας ουσίας και θείων ενεργειών μίλησαν, με αφορμή την αιρετική διδασκαλία του Ευνομίου, οι άγιοι Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Μ. Βασίλειος και Γρηγόριος Νύσης, καθώς και οι μετά από αυτούς, συμπεριλαμβανομένου του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά.

Ο ανύπαρκτος κρίνος της Παναγίας

O Ευαγγελισμός της Θεοτόκου.
Έργο του Δομήνικου Θεοτοκὀπουλου (1541-1614)

       Πολλοί πιστεύουν ότι ο αρχάγγελος Γαβριήλ βαστούσε, κατά τον Ευαγγελισμό της Παρθένου Μαρίας, έναν κρίνο, τον οποίο και προσέφερε στην Παναγία. Αυτή η λαθεμένη άποψη, η οποία δεν έχει έρεισμα ούτε στην Καινή Διαθήκη ούτε στη χριστιανική γραμματεία, έχει καταστεί προ πολλού αστικός μύθος, ο οποίος αναπαράγεται, δυστυχώς, ακόμα και στα σχολεία από δασκάλους και - χειρότερα - από θεολόγους. Η πλάνη αυτή προέρχεται από την ανάγνωση, με ανατολικά κριτήρια, της μετά την Αναγέννηση δυτικής ζωγραφικής τέχνης.

Η πρόκληση των νέων τεχνολογιών επικοινωνίας και η στάση μας ως χριστιανών

Η πρόκληση των νέων τεχνολογιών επικοινωνίας
και η στάση μας ως χριστιανών*

Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι ζούμε στην εποχή της αποθέωσης της τεχνολογίας· από την κατάκτηση του διαστήματος και τον «πόλεμο των άστρων» έχουμε ήδη περάσει στην ευρεία διάδοση και χρήση των τεχνολογιών επικοινωνίας – τηλεόραση, ίντερνετ, κινητή τηλεφωνία κλπ – και στον επακόλουθο «πόλεμο της πληροφορίας». Άλλοι γοητεύονται από τις νέες δυνατότητες, άλλοι τις βλέπουν με καχυποψία ή ακόμα ως απειλή, οι πάντες όμως, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, τις χρησιμοποιούμε καθημερινά. Το ερώτημα της χρήσης της τεχνολογίας εν γένει, έχει σαφώς κοινωνιολογικές, ηθικές, ψυχολογικές, φιλοσοφικές και θεολογικές διαστάσεις. Στον ίδιο παρονομαστή βρίσκονται και οι τεχνολογίες της επικοινωνίας· αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο αυτές χαρακτηρίζονται ήδη από τον τίτλο αυτής της εισηγήσεως ως «πρόκληση», μιας που καλούμαστε να προσδιορίσουμε το μέτρο της χρήσης αυτών των τεχνολογιών και το όριο της κατάχρησης.  

Τήν Παναγιά νά μή τήν κάνεις ζητιάνα!

Τήν Παναγιά νά μή τήν κάνεις ζητιάνα!

χείρ Ἰωάννου ζωγράφου, 1663.
Τοιχογραφία ἀπό τό Καθολικό τῆς Ι. Μ. Ἄνω Ξενιᾶς.

Καταρρακτώδης ἔπιπτε ἡ βροχή ἐπί τοῦ δασώδους ὄρους ἐκεῖνο τό πρωινό τοῦ Ὀκτωβρίου τοῦ σωτηρίου ἔτους 1998, κατακλύζουσα τόν ἀθέατον θύλακα, εἰς τάς παρυφάς τοῦ ὁποίου, ἐπί πλατώματος ἱκανοῦ σχηματίζοντος ἀχειροποίητον ἐξώστην, ἔκειτο μονή ἀρχαία, κτισμένη κατά πώς ἔλεγον οἱ παλαιοί τήν ἐποχή τῶν Μακεδόνων. Καθημαγμένη ὑπό τῆς φθορᾶς τοῦ χρόνου, ἕνεκα τῆς καταστροφικῆς μανίας τῶν κατακτητῶν κατά τό πρόσφατον καί ἀπώτερον παρελθόν καί τῆς ἐπελθούσης ἐρημώσεως, ἀνέθαλλεν πάλιν ὑπό τάς ἀόκνους προσπαθείας τοῦ διανύοντος τήν πέμπτην δεκαετίαν τοῦ βίου του ἡγουμένου καί τῆς περί αὐτόν συναχθείσης σμικρᾶς ἀδελφότητος. Ἀλλά ἀληθινός κτήτωρ καί προστάτις τῆς μονῆς ἦτο ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, εἰς τήν ὁποίαν ἦτο ἀφιερωμένο τό Καθολικόν, τό διασωθέν τοῦ ἐμπρησμοῦ μέ δικήν της θαυματουργόν παρέμβασιν· τοῦτο δέ διηγοῦντο πολλάκις οἱ αὐτόπται μάρτυρες, εἷς προβεβηκώς ἤδη ἀδελφός τῆς μονῆς καί κάτοικοι τοῦ παραπλησίου χωρίου.